„Kto chciał wiedzieć wszystko, nie zobaczy nic”. Fundacja Rodziny Staraków przedstawia obszerną kolekcję prac legendarnej Gruppy

W 1982 roku na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych zawiązała się Gruppa - jeden z najważniejszych kolektywów artystycznych lat 80., który odegrał istotną rolę w kształtowaniu niezależnej kultury tamtej dekady. Sześciu malarzy sprzeciwiło się zarówno politycznej rzeczywistości PRL-u, jak i akademickim konwencjom, tworząc wspólną, wolną od cenzury przestrzeń dla ekspresji, ironii i zaangażowania. Ich prace można oglądać do 15 września w warszawskiej galerii Spectra Art Space.

Fundacja Rodziny Staraków po raz kolejny prezentuje ważny fragment historii polskiej sztuki współczesnej. Wcześniej, w przestrzeni Spectra Art Space, mogliśmy zobaczyć obszerny wybór prac Andrzeja Wróblewskiego zestawiony z poezją Tadeusza Różewicza - wystawę skonstruowaną przez Annę Muszyńską, skoncentrowaną na tematach pamięci, egzystencji i próby poradzenia sobie z trudną rzeczywistością powojennego świata.

Tym razem kuratorka sięga po twórczość artystów związanych z Gruppą, czyli formacją działającą w latach 80., która odegrała istotną rolę w kształtowaniu niezależnej sceny artystycznej w Polsce.

Wystawa „GRUPPA. Bracia i Towarzysze” w Spectra Art Space przenosi odbiorców do czasu stanu wojennego, kryzysu społecznego i rosnącego sprzeciwu wobec cenzury.

Gruppa - artystyczny bunkier na trudne czasy PRL-u

Gruppa powstała z inicjatywy sześciu artystów związanych z warszawską Akademią Sztuk Pięknych: Ryszarda Grzyba, Pawła Kowalewskiego, Jarosława Modzelewskiego, Włodzimierza Pawlaka, Marka Sobczyka i Ryszarda Woźniaka.

Tworzyli w realiach kryzysu lat 80., na którego warunki odpowiadali malarstwem emocjonalnym, pełnym koloru, zniekształceń, literackich odniesień i przewrotnego humoru. Z pozoru groteskowe przedstawienia skrywały egzystencjalny niepokój i ironiczny komentarz do historii i rzeczywistości PRL-u.

Artyści świadomie przeciwstawiali się estetyce chłodnego formalizmu, wybierając obraz jako bezpośredni środek komunikacji. Gruppa była dla nich nie tyle zwartą formacją, co wspólną - choć zróżnicowaną - przestrzenią działania, obejmującą nie tylko malarstwo, ale też manifesty i performanse, które dopełniały ich obecność w sztuce tamtego czasu.

Gruppa - (nie)kolorowa opowieść o PRL

Choć na wystawie nie zobaczymy dokumentacji performatywnych działań Gruppy, prezentowane w Spectra Art Space obrazy tworzą wystarczająco barwną i wielogłosową panoramę doświadczeń pokolenia lat 80.

Wizualna intensywność wciąż robi ogromne wrażenie, jednak by właściwie ją odczytać, niezbędne jest spojrzenie historyczne - uwzględniające kontekst społeczny, polityczny i kulturowy PRL-u.

Dopiero wtedy w pełni wybrzmiewają napięcia ukryte pod groteską, kształtowaną przez artystów Gruppy m.in. jako „emocjonalną mapę lęków i nadziei Polaków”.

Wystawa prowadzi widza przez najważniejsze wątki twórczości artystów Gruppy. Wśród prac zobaczymy m.in. monumentalne płótno Marka Sobczyka Gdzie się jeszcze w Polsce biją (1989) - malarski komentarz do przemocy i konfliktów; Mon Cheri Bolshevique Pawła Kowalewskiego (1984), balansujące między ironią a ostrzeżeniem przed rosyjskim imperializmem; pełne humoru i literackich odniesień gwasze Ryszarda Grzyba; intymny Sen z bronią Jarosława Modzelewskiego; Budowniczego Ryszarda Woźniaka - postać „do góry nogami” uwikłaną w system; oraz Chwilę, w której człowiek i pies czują ten sam ból istnienia Włodzimierza Pawlaka.

Z wieloma z tych prac Anna Muszyńska miała już okazję pracować jako kuratorka, m.in. przy wystawie Przyznajemy się do winy. Prosimy o wybaczenie. Obiecujemy poprawę w warszawskiej Galerii Program w 2002 roku - pierwszej tak szerokiej prezentacji Gruppy po latach, zorganizowanej w 20. rocznicę ich wspólnego debiutu.

Wystawę można oglądać do 15 września 2025 roku w przestrzeni Spectra Art Space przy ulicy Borowieckiej 6 w Warszawie.